“Dat er elf ramen bewaard zijn gebleven, is heel bijzonder”

“In mijn rol als vrijwilliger bij de Museummolen kende ik de geschiedenis van de inpoldering van de Schermeer. Die had gelijktijdig plaats met de bouw van de Grote Kerk in Schermerhorn 1634 – 1636. Helaas zijn de kerkarchieven verloren gegaan bij de grote brand in 1699, maar de archieven van het polderbestuur zijn bewaard gebleven. Daaruit blijkt dat Pieter Holsteyn, een befaamd glasschilder uit Haarlem, in 1635 de opdracht  kreeg om een raam voor de nieuwe kerk van Schermerhorn te maken. Dat in navolging van de stad Alkmaar, die eerder dat jaar een raam aan deze kerk gegeven had. Toen het raam klaar was, werd het per boot in een grote kist naar de kerk gebracht door Jacob Jansz. Kistenmaker. Hij inde ook de 100 gulden, die Holsteyn voor zijn werk kreeg.

Dit uitpluizen is voor een kunsthistoricus bijzonder leuk: een puzzelstukje toevoegen aan het verhaal. De gewapende engel met het onderschrift Schermeers Beschermer geeft duidelijk aan wie de schenker is. Het bijzondere aan dit raam is dat er nog een tekening van de hand van Holsteyn bestaat, waardoor het maakproces te volgen is. De polderarchieven ronden het verhaal af.

Alle ramen stammen uit de periode 1635/1636. Steden gaven dikwijls ramen aan nieuw gebouwde kerken, maar de meeste zijn verloren gegaan. Dat er in deze kerk  11 ramen bewaard zijn gebleven, is  heel bijzonder.

De afbeeldingen op de ramen zijn weinig religieus. Voor de protestanten was het afbeelden van God of heiligen taboe. Dit uit angst dat men deze afbeeldingen zou aanbidden. Daarom lieten de steden hun wapens flankeren door figuren uit de klassieke oudheid: Neptunes herkenbaar aan zijn drietand, Irene met palmtak, Ceres met de hoorn des overvloeds. Verder kozen zij voor heraldische dieren, zoals de leeuwen en griffioenen. Hierbij speelde mee dat de kerk niet alleen gebedshuis  was,  maar ook als openbare ruimte functioneerde.

De bouw van de kerk werd gefinancierd door het heffen van extra belastingen. Voor inrichting als ramen, kronen e.d. deed men een beroep op de goedgevendheid van omliggende overheden. Naast de ramen is  veel van de authentieke meubilair nog overgeleverd. Dat alles geeft een indruk  hoe een vroeg 17de eeuwse kerk eruit gezien heeft. Daarin ligt de meerwaarde van deze kerk.”

Foto: Pieter Holsteyn, Glas-in-loodraam van de Schermeer, 1636, afm. ca. 356 cm x 197 cm.